HELDEN ALLEGORIE OP HOLLANDS GLORIE - digitale collage - 70 x 50 CM - 2024


In deze allegorie op Hollands Glorie - gemaakt voor de wedstrijd Kleurenpracht 2024 - heb ik op een associatieve manier een aantal mensen en zaken bij elkaar gebracht die voor mij iets met Nederland te maken hebben, of rondom het fenomeen Tulp. Want hoe je het ook bekijkt: de Nederlandse Tulp is verbonden aan Nederland, Amsterdam, en last but not least De Bollenstreek.

De eerste associatie was het verhaal van Alexandre Dumas over de Zwarte Tulp. Hoewel een soort fake news avant la lettre, want Johan de Witt - vermoord in het rampjaar 1672 - had geen enkele band met de vermeende zoektocht naar een zwarte tulp, die in La Tulipe noir werd beschreven. Wel laat het zien hoe deze franse Alexandre Dumas in de 19e eeuw naar Nederland keek: een tulp en een moord.

Daarom heeft Johan de Witt een zwarte tulp in zijn handen. Tegenover hem staat een man met een revolver, een sinaasappel en een cape. Het portret is van Stadhouder Willem III. Was hij een held, zoals we de Oranjes graag zien, of was hij een boef die min of meer passief toekeek hoe zijn politieke tegenstander Johan de Witt werd vermoord? Of heeft hij, volgens sommige theorieën, de moord in scene gezet?

De witte zwaan, die het beeld domineert, is niet alleen een contrast met de zwarte tulp, maar ook een persoonlijke associatie met Nederland-Waterland. In mijn jeugd waren er altijd zwanen in de vijver tegenover ons huis. Ondanks het feit dat De Grutto in 2015 tot nationale vogel is verkozen, vind ik de zwaan beter passen. Bovendien is de zwaan toekomstbestendig: wat als delen van Nederland door de zeespiegelstijging onder de golven verdwijnen? De zwaan is een goede zwemmer.

Zou dan ook het liedje “Een klomp met een zeiltje” opnieuw een plaats in de Hollands folklore krijgen? Wat te denken van de twee verstekelingen in het varende klompje: weerman Erwin Kroll en biologe Johanna Westerdijk (1883-1961). De laatste was Nederlands eerste vrouwelijke hoogleraar van Nederland. Haar vakgebied was de plantkunde. Wat zou zij hebben gevonden van het Nederlandse agrarische landschap en de bollenvelden anno nu? Ook Erwin Kroll kijkt kritisch. Ik hoor het hem midden jaren ‘90 al zeggen: “in de toekomst gaat het vaker en harder regenen door de klimaatveranderingen”. Nu dertig jaar later is het ook zo. Soms wekenlange grijze regendagen. Als we niet door een stijgende zee worden overspoeld, komt het water wel van boven. Met bakken. We weten het en we doen niks, of in ieder geval weinig en later dan gewenst: “Gods water over Gods akker laten lopen” is bij uitstek een Nederlandse spreuk die betekent dat je alles op zijn beloop laat, zonder voorzorgsmaatregelen te nemen.

Toch is bij dit alles een zeer vage en waterige regenboog te zien. Anno 2024 een symbool voor de LHBTI-gemeenschap, maar tevens en nog altijd een symbool van hoop. Zo zien we in het midden Hannie Schaft, het meisje met het rode haar. Zij hielp in eerste instantie door het vervalsen van persoonsbewijzen, maar later ook in het gewapende verzet tegen de Nazi’s. Ze heeft een paspoort uit het heden in haar handen. Is dat paspoort-paarsrode nu een Nederlandse kleur? Je moet je er in ieder geval mee kunnen identificeren.

Of is het “kenteken-geel” een Nederlandse kleur? Als we op buitenlandse wegen rijden, en je ziet de typische kentekenplaat dan is er direct herkenning: “Daar is ook een Nederlander”. En is de Hollandse vis nu een haring of een goudvis? De populaire goudvis wordt niet alleen graag verhandeld maar ook gekoesterd. De haring wordt ook gekoesterd, maar dan vooral tussen de kiezen. Op de rug van de goudvis staat een blauwe smurf. Vader Abraham zong het al “wij kunnen door een waterkraan” Zijn ze daarom zo verbonden met Nederland?

Is dan deze allegorie dan alleen een spottend en kritisch beeld over Nederlands trots? Ten dele: het laat zien dat we een kwaliteit hebben waar we wel degelijk trots op mogen zijn, namelijk het vermogen om naar de geschiedenis te kijken zoals die was en daarvan te leren. Er zijn landen met een dictatuur waar dat niet kan. Of ik daarmee de waarheid heb... ik weet het niet.

Het werk is te zien in het museum De Zwarte Tulp van 22 september t/m 22 november 2024.